महाराष्ट्रातील घरा-घरात येणारे वासुदेव अचानक दिसेनासे का झाले?

काही वर्षांपूर्वी, अंगणात वासुदेव आला म्हणजे भाग्याची गोष्ट मानली जात होती. याचे कारण म्हणजे, वासुदेव यांच्या रूपाने साक्षात श्रीकृष्ण घरी आल्याचा आनंद होत असे. पूर्वीच्या काळी, घरातील बायका वासुदेव यांना जोंधळे दान करायचे. तर घरातील पुरुष, पैसे देऊन वासुदेव यांना नमस्कार करत असे. मग वासुदेव, 'दान पावलं' असं म्हणत घरातील परिसरात नाच करत असे. त्यामुळे, घरातील परिसर आत्यंतिक समाधानात न्याहाळून जायचं.

एकेकाळी, ज्या वासुदेव यांची पूजा केली जात होती, आज त्याच वासुदेव यांना दुर्लक्ष केलं जातं किंवा त्यांना पोलीसांच्या स्वाधीन केलं जातं. त्यामुळे, महाराष्ट्रातील घरा-घरात येणारे वासुदेव अचानक दिसेनासे झाले. नेमकं कोणत्या कारणांमुळे वासुदेव यांची संख्या लुप्त होऊ लागली? चला तर जाणून घेऊया. 

हेही वाचा: शीतला अष्टमीला करा 'या' गोष्टींचे दान, आर्थिक संकट होईल दूर

'या' कारणांमुळे वासुदेव यांची संख्या लुप्त होऊ लागली:

1 - शहराकडे वाढणारे स्थलांतर: भटक्या जमातीतील अनेक कुटुंबीय गावातील पारंपरिक जीवनशैली सोडून आधुनिक शहरांकडे स्थलांतर होत आहेत. सध्या ते दुसऱ्या व्यवसायांमध्ये गुंतले आहेत. यामुळे, वर्षानुवर्षे चालत आलेली परंपरा लुप्त होत आहे. 

2 - आर्थिक अडचणी: पूर्वीच्या काळी, घरातील बायका-पुरुष दान करत होते. मात्र, आता घरातील बायका-पुरुष दान करण्यास टाळतात. त्यामुळे वासुदेव यांच्या उपजीविकेचा प्रश्न निर्माण झाला आहे. 

3 - नवीन तंत्रज्ञान आणि बदललेली जीवनशैली: पूर्वी, घरातील बायका-पुरुष सकाळी लवकर उठून भक्तिगीते ऐकायचे. मात्र आता फोन, रेडिओ किंवा टीव्हीवरून गाणी ऐकतात. त्यामुळे घरातील बायका-पुरुषांना वासुदेव यांना विसरत आहेत. 

4 - कायदेशीर आणि सामाजिक बदल: भटक्या जमातींना अनेक कायदेशीर अडचणींचा सामना करावा लागतो. सरकारच्या काही योजनांमुळे त्यांना वेगळ्या व्यवसायांमध्ये सामावून घेण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.

5 -  नव्या पिढीची मानसिकता: आताच्या पिढीला या परंपरेत जराही रस नाही. आताची तरुण पिढी शिक्षण घेऊन इतर ठिकाणी नोकरी-व्यायवयांकडे वळत आहे. त्यामुळे या पारंपरिक कलेचे वारसदार कमी झाले आहे.   

वासुदेव कोण आहे?

ऐतिहासिक दृष्ट्या, वासुदेव हे मुख्यतः पिंगळा समाजातील भटक्या जमातींपैकी एक आहे. त्यांचे जीवन मुख्यतः भिक्षुकीवर आणि गायनावर अवलंबून असते. मान्यतेनुसार, ते कृष्णभक्त असतात आणि श्रीकृष्ण यांच्या कथा, भक्तिगीते गाऊन लोकांना आनंद द्यायचे. वासुदेव यांचे एक खास पारंपरिक वेशभूषा असते. डोक्यावर रंगीबेरंगी टोकदार पगडी, अंगावर झगा, कमरेला पटका, आणि हातात एक मोठी टाळ पाहायला मिळते. सकाळी लवकर उठून गावोगावी जायचं आणि पारंपरिक भक्तिगीत ऐकवून लोकांना मंत्रमुग्ध करायचं.

(Disclaimer: येथे दिलेली माहिती धार्मिक श्रद्धेवर आधारित आहे. याला कोणताही शास्त्रीय पुरावा नाही. जय महाराष्ट्र त्याची हमी देत नाही.)