Gold From London To New York : अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या आयात शुल्क वाढीच्या धमक्यांमुळे अमेरिका आणि युरोपमधील व्यापारात मोठे चढउतार पाहायला मिळत आहेत. यामुळे सोन्याच्या बाजारात मोठा बदल झाला आहे. व्यापार अनिश्चिततेमुळे अमेरिकेत सोन्याच्या किमतीत वाढ झाल्याने लंडनहून न्यू यॉर्कला सोने वाहतूक वेगाने सुरू झाली आहे. ही गेल्या काही वर्षांमधील सोने बाजारातील सर्वात मोठी हालचालआहे.
एका आंतरराष्ट्रीय वृत्तसंस्थेने दिलेल्या वृत्तानुसार, जेपी मॉर्गन चेस आणि एचएसबीसीसह आघाडीच्या जागतिक बँका दोन्ही बाजारपेठांमधील किमतीतील तफावतीचा फायदा घेत अटलांटिक ओलांडून सोने वाहून नेण्यासाठी व्यावसायिक विमानांचा वापर करत आहेत.
सोन्याच्या किमतीतील तफावत
ट्रम्प यांच्या आयात शुल्क वाढवण्याच्या भीतीमुळे सोन्याच्या किमतीतील तफावत वाढत आहे. व्यापार धोरणांवरील चिंतेमुळे अमेरिकेत सोन्याच्या किमती विक्रमी उच्चांकावर पोहोचल्या आहेत. या वर्षी न्यूयॉर्कमध्ये सोन्याच्या फ्युचर्सची (वायदे) किंमत 11 टक्क्यांनी वाढून प्रति ट्रॉय औंस $2,909 झाली आहे. विश्लेषकांचा अंदाज आहे की, किंमत लवकरच पहिल्यांदाच प्रति ट्रॉय औंस $3,000 च्या पुढे जाऊ शकते.
दरम्यान, लंडनमधील सोन्याच्या किमती डिसेंबरच्या सुरुवातीपासूनच प्रति औंस सुमारे 20 डॉलर्सने कमी झाल्या आहेत. या तफावतीमुळे सोने विक्रीच्या व्यापारात लंडनमध्ये अमेरिकेच्या तुलनेत तोटा होत आहे.
ही किमतीतील तफावत अमेरिकेचे अध्यक्ष ट्रम्प अलीकडेच देत असलेल्या शुल्कवाढीच्या धमक्यांमुळे होत असल्याचे बाजारातील सहभागींनी म्हटले आहे. ट्रम्प यांनी युरोपच्या व्यापार धोरणांवर टीका केली आहे आणि या प्रदेशावर आणखी शुल्क आकारण्याचे संकेत दिले आहेत. जरी या टॅरिफ वॉरमध्ये सोने थेट लक्ष्य करण्यात आले नसले तरी, बाजाराने तीव्र प्रतिक्रिया व्यक्त केली आहे. व्यापाऱ्यांनी या तफावतीचा फायदा घेतला आहे.
हेही वाचा - 'प्रिन्स हॅरीला हाकलणार नाही; तो तर बिचारा आधीच पत्नीपीडित..' डोनाल्ड ट्रम्प यांचं अजब विधान
बँका लंडनची तिजोरी आणि स्विस रिफायनरीजमधून सोने काढून घेत आहेत
न्यूयॉर्कमधील उच्च किमतीचा फायदा घेण्यासाठी, बँका लंडनच्या तिजोरी आणि स्विस रिफायनरीजमधून मोठ्या प्रमाणात सोने काढून घेत आहेत. ते फ्युचर्स कॉन्ट्रॅक्टमध्ये डिलिव्हरी करण्यासाठी अमेरिकेत नेत आहेत. एकट्या जेपी मॉर्गनने या महिन्यात 4 अब्ज डॉलर्स किमतीचे सोने पोहोचवण्याची योजना आखली आहे.
सोन्याची वाहतूक कशी केली जात आहे?
अशा मौल्यवान मालवाहतुकीची व्यापक सुरक्षा आवश्यक आहे. व्यावसायिक उड्डाणांच्या कार्गो होल्डमध्ये लोड करण्यापूर्वी बँका उच्च-शक्तीच्या व्हॅनमध्ये सोने लंडनच्या विमानतळांवर पोहोचवतात. COMEX करारांमध्ये लंडनमध्ये साठवलेल्या सोन्याच्या बारांपेक्षा वेगळ्या आकाराचे सोन्याचे बार आवश्यक असल्याने, काही बँका प्रथम स्विस रिफायनर्सना बार पुन्हा तयार करण्यासाठी बुलियन पाठवतात आणि नंतर ते अमेरिकेत पाठवतात.
काही बँका या पायरीला बायपास करून अमेरिकेच्या स्पेसिफिकेशन पूर्ण करणाऱ्या बारसाठी लंडनमध्ये सोन्याची देवाणघेवाण करतात किंवा ऑस्ट्रेलियातून सोने खरेदी करतात.
लंडनच्या सोन्याच्या बाजारपेठेवर ताण
वर्षानुवर्षे, बँक ऑफ इंग्लंडचे "बुलियन वेअरहाऊस" मौल्यवान धातूंसाठी एक विश्वासार्ह साठवण सुविधा आहे. 1697 पासून जगभरातील मध्यवर्ती बँकांसाठी हे मालमत्ता साठवून ठेवत आहे.
सध्या अमेरिकेच्या दिशेने सोन्याची वेगाने वाहतूक सुरू झाल्यामुळे लंडनमध्ये बँकांमध्ये अडथळे निर्माण झाले आहेत. कारण, बँक ऑफ इंग्लंडवर एकाच वेळी इतक्या लोकांच्या पैसे काढण्याच्या विनंत्या पूर्ण करण्याचा ताण आला आहे. त्यामुळे सोने परत मिळवू इच्छिणाऱ्या व्यापाऱ्यांना दीर्घ विलंबाचा सामना करावा लागत आहे. यामुळे व्यापाऱ्यांच्या वारंवार येणाऱ्या फोनकॉल्समुळे मध्यवर्ती बँकेच्या अधिकाऱ्यांसमोरच्या चिंता वाढल्या आहेत.
सोन्याच्या बाजारपेठेतील शेवटची मोठी अव्यवस्था 2020 मध्ये झाली,. त्या वेळेस कोविड-19 साथीमुळे स्विस रिफायनरीज बंद केल्या आणि उड्डाणे थांबवली गेली. यामुळे बुलियनचा प्रवाह विस्कळीत झाला.
भारताने इंग्लंडमध्ये साठवलेले 200 टन सोने मायदेशी आणले
मे आणि ऑक्टोबर 2024 मध्ये, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने बँक ऑफ इंग्लंडच्या तिजोरीतून अनुक्रमे 100 टन आणि 102 टन सोने भारतात परत मागवले. यामुळे RBI चा एकूण सोन्याचा साठा 855 टन झाला. यामध्ये 510.5 टन सोने भारतात साठवले गेले आहे. कारण मध्यवर्ती बँकेने वाढत्या जागतिक अनिश्चिततेमध्ये परदेशात अशी मौल्यवान मालमत्ता ठेवण्याच्या सुरक्षिततेविषयी पुन्हा आढावा घेत हे सावधगिरीचे पाऊल उचलले आहे.
या सोन्याच्या हालचालीचा बँक ऑफ इंग्लंडवर कसा परिणाम होईल?
सोन्याला मूल्याचे भांडार म्हणून जगात सर्वत्र मान्यता आहे. चलनवाढ, आर्थिक अस्थिरता किंवा चलनविषयक धोरणातील बदलांमुळे प्रभावित होऊ शकणाऱ्या फिएट (paper money) चलनांच्या तुलनेत सोने कालांतराने त्याचे मूल्य टिकवून ठेवते. बँका, विशेषतः मध्यवर्ती बँका, आर्थिक संकटे आणि आर्थिक चढउतारांपासून संरक्षण म्हणून स्वतःजवळ सोने ठेवतात.
बँक ऑफ इंग्लंड त्यांच्या सोन्याच्या साठवणुकीच्या सेवांसाठी प्रसिद्ध आहे मौल्यवान धातूंचा सुरक्षित आणि स्थिर संरक्षक म्हणून या बँकेने प्रतिष्ठा निर्माण केली आहे. जर कालांतराने मोठ्या प्रमाणात सोने काढून घेतले गेले, तर त्यांच्या तिजोरींच्या सुरक्षिततेबद्दल आणि वाढती मागणी पूर्ण करण्याच्या क्षमतेबद्दल चिंता निर्माण होऊ शकते.
सोन्याच्या साठ्यात मोठ्या प्रमाणात घट झाल्यामुळे गुंतवणूकदार आणि इतर मध्यवर्ती बँकांमध्ये अस्वस्थता निर्माण होऊ शकते. यामुळे बँक ऑफ इंग्लंडच्या बुलियन मार्केटच्या प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्याच्या क्षमतेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण होऊ शकते. मात्र, लंडन हे एक प्रमुख आर्थिक केंद्र आहे आणि या बदलाला प्रतिसाद म्हणून बँक ऑफ इंग्लंड आपल्या सेवा आणि ऑफर्समध्ये बदल करून परिस्थितीशी जुळवून घेण्याची शक्यता आहे.
हेही वाचा - ट्रम्प यांनी केले पंतप्रधान मोदींचे कौतुक, 'ते माझ्यापेक्षा अधिक चांगले..' आयातशुल्काबाबत मात्र म्हणाले, 'जशास तसे'