IMF Report: भारताने डिजिटल व्यवहारांच्या जगात ऐतिहासिक कामगिरी केली आहे. UPI युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस याने फक्त भारतातच नाही तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही आपली मजबूत ओळख निर्माण केली आहे. IMF (International Monetary Fund) च्या ताज्या अहवालात भारताला 'जलद पेमेंटचा राजा' असे संबोधण्यात आले आहे आणि त्यामागे UPI चे प्रचंड यश कारणीभूत आहे.
2016 मध्ये National Payments Corporation of India (NPCI) मार्फत सुरू झालेल्या UPI प्रणालीने पाहता पाहता देशातील लाखो व्यापारी आणि कोट्यवधी ग्राहकांच्या जीवनात जागा मिळवली. UPI मुळे मोबाईलवर फक्त एका क्लिकवर व्यवहार शक्य झाले. किराणा दुकान, चहाची टपरी, भाजी विक्रेता, किंवा मोठ्या ब्रँडची दुकानं सर्वत्र UPI व्यवहार सामान्य झाले आहेत.
दरमहा कोट्यवधी व्यवहार विश्वासार्हतेचा विक्रम
June 2025 मध्ये UPI मार्फत 18.39 बिलियन व्यवहार झाले, ज्याचे एकूण मूल्य ₹24.03 लाख कोटी होते. हे केवळ आर्थिक आकडे नाहीत तर भारतातील डिजिटल परिवर्तनाची कहाणी सांगणारी आकडेवारी आहे. मागील वर्षीच्या तुलनेत UPI व्यवहारांमध्ये तब्बल 32% वाढ झाली आहे.
आज UPI देशातील 85% डिजिटल व्यवहार नियंत्रित करत आहे आणि जागतिक स्तरावर रिअल-टाइम पेमेंट मार्केटमध्ये भारताचा वाटा जवळपास 50% पर्यंत पोहोचला आहे. सध्या 491 मिलियन वापरकर्ते आणि 65 मिलियन व्यापारी UPI वापरत असून, 675 बँका या प्रणालीशी जोडल्या गेल्या आहेत.
UPI चा आंतरराष्ट्रीय विस्तार
UPI ची लोकप्रियता आता फक्त भारतापुरती मर्यादित राहिलेली नाही. 7 देशांमध्ये UPI सेवा सुरू असून, फ्रान्सच्या माध्यमातून युरोपमध्येही भारताने आपला ठसा उमटवला आहे. भारतीय पर्यटक किंवा तिथे राहणारे नागरिक आता UPI द्वारे व्यवहार करू शकतात. भारत आता BRICS देशांमध्ये UPI ला एक मानक बनवण्याच्या दिशेने प्रयत्नशील आहे, जेणेकरून आंतरराष्ट्रीय व्यवहार सोपे आणि सुरक्षित होतील.
जनधन योजना आणि डिजिटल क्रांती
UPI च्या यशामागे Jan Dhan Yojana चा मोठा वाटा आहे. या योजनेतून 55.83 कोटी पेक्षा अधिक बँक खाती उघडण्यात आली आणि त्यातून आर्थिक समावेशनाला चालना मिळाली. ग्रामीण भागातील नागरिकही आता डिजिटल व्यवहारांमध्ये सहभागी होत आहेत, जे पूर्वी रोख व्यवहारांवर अवलंबून होते.
कॅशलेस भारत: भविष्यातील दिशादर्शक
UPI ने भारताला कॅशलेस अर्थव्यवस्थेकडे नेण्यासाठी मजबूत पाया घातला आहे. दरमहा लाखो नव्या वापरकर्त्यांची आणि व्यापाऱ्यांची UPI प्रणालीशी जोडणी होत आहे. ही केवळ तंत्रज्ञानाची प्रगती नाही, तर भारताच्या आर्थिक विकासाची आणि डिजिटल सामर्थ्याची नवी ओळख आहे.
आज UPI फक्त व्यवहाराचे माध्यम राहिले नसून भारताच्या डिजिटल स्वप्नाचा एक अविभाज्य भाग बनले आहे.