जगभरात पेन्शनची सुरुवात कशी झाली? भारतात पेन्शन व्यवस्था कधी आली? काय आहे इतिहास? जाणून घ्या

Pension History: वृद्धापकाळामध्ये मिळणारी पेन्शन ही अनेकांसाठी मोठा आधार ठरते. जेव्हा एखादी व्यक्ती निवृत्त होते तेव्हा त्याला सरकार किंवा कंपन्यांकडून नियमितपणे एक निश्चित रक्कम दिली जाते. याला पेन्शन म्हणतात. कदाचित सर्वांना पेन्शन या शब्दाचा अर्थ माहित असेल. सामान्यतः, व्यक्तीचा कार्यकाळ पूर्ण झाल्यानंतर पेन्शन सुविधा दिली जाते. पेन्शन ही प्रामुख्याने निवृत्त कर्मचारी आणि सैनिकांना देण्यात येते. पेन्शन प्रणाली कोणी आणि केव्हा सुरू केली हे तुम्हाला माहिती आहे का? भारतात पेन्शनची सुरुवात कशी आणि केव्हा झाली? चला तर मग या प्रश्नांची उत्तर जाणून घेऊयात. 

हेही वाचा - खासदारांचे वेतन आणि पेन्शन वाढ – केंद्र सरकारचा मोठा निर्णय

पेन्शनचा इतिहास काय आहे? 

पेन्शनचा इतिहास खूप जुना आहे. रोमन सम्राट ऑगस्टसने सैनिकांसाठी पेन्शन योजना सुरू केली. त्या वेळी, रोमन सैन्यात दीर्घकाळ सेवा करणाऱ्या सैनिकांना पेन्शनचा लाभ दिला जात असे. या काळात, सैन्याला त्यांचे जीवन जगता यावे म्हणून जमीन आणि पेन्शन म्हणून पैसे देण्यात आले. सैनिकांची निष्ठा सुनिश्चित करण्यासाठी रोमन सम्राटाने पेन्शन योजना सुरू केली. अशा परिस्थितीत, पहिली पेन्शन रोमन सैनिकांना देण्यात आली.

हेही वाचा - 8th Pay Commission: जानेवारी 2026 मध्ये आठवा वेतन आयोग लागू होईल का? अहवाल सादर करण्यासाठी किती वेळ लागेल? जाणून घ्या?

औद्योगिक क्रांतीदरम्यान पेन्शन योजनांना मिळाली चालना -  
 
दरम्यान, नवीन पेन्शन प्रणाली 10 व्या शतकात सुरू झाली. तथापि, युरोपमधील औद्योगिक क्रांतीदरम्यान पेन्शन योजना वाढल्या. जर्मन चांसलर ओटो फॉन बिस्मार्क यांना आधुनिक पेन्शन प्रणालीचे जनक मानले जाते. 1889 मध्ये ओटो फॉन बिस्मार्क यांनी सरकारी पेन्शन योजना सुरू केली, ज्या अंतर्गत राज्य 70 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांना पेन्शन देत असे.

भारतातील पेन्शनचा इतिहास - 

याशिवाय, भारतात पेन्शनची सुरुवात ब्रिटिश राजवटीत वसाहतवादी काळात झाली. 19 व्या शतकात, ब्रिटीश सरकारने त्यांच्या कर्मचाऱ्यांसाठी, विशेषतः नागरी सेवक आणि सैनिकांसाठी पेन्शन योजना सुरू केली. भारतात प्रथम ईस्ट इंडिया कंपनीने पेन्शन देण्याची योजना सुरू केली होती. ही कंपनी निवृत्तीनंतर आपल्या कर्मचाऱ्यांना पेन्शन देत असे.