नवी दिल्ली : भारतीय वायुदलातून मिग-21 लढाऊ विमानाच्या सेवामुक्तीमुळे लष्करी विमानवाहनाच्या इतिहासातील एक मोठे पर्व संपत आहे. जवळपास 6 दशकं देशाच्या आकाशीय भागाचे रक्षण करणारे हे विमान आता टप्प्याटप्प्याने बाहेर काढले जात आहे. येत्या 26 सप्टेंबर रोजी मिग-21 चे अंतिम उड्डाण होणार असून, त्यानंतर भारतीय वायुदलाच्या ताफ्यातील ही ऐतिहासिक शिल्पकृती इतिहासजमा होईल.
1963 मध्ये मिग-21 वायुदलात दाखल झाले आणि ‘फर्स्ट सुपरसॉनिक्स’ नावाने प्रसिद्ध असलेल्या 28व्या स्क्वाड्रनने त्याचा प्रथम वापर केला. हे विमान भारताचे पहिले सुपरसॉनिक लढाऊ विमान ठरले. 1971 च्या भारत-पाक युद्धात मिग-21 ने आपली कामगिरी सिद्ध केली. ढाक्यातील राज्यपाल भवनावर केलेल्या हल्ल्यामुळे पाकिस्तानला शरणागती पत्करावी लागली, हा त्याच्या शौर्याचा महत्त्वाचा दाखला ठरला. F-104 पासून ते 2019 मध्ये F-16 पर्यंत शत्रूंची विमाने पाडण्यात मिग-21 यशस्वी ठरले, ज्यामुळे त्याची लढाऊ क्षमता अधिक अधोरेखित झाली.
हेही वाचा : Delhi Schools Bomb Threats: दिल्लीतील शाळांमध्ये बॉम्बची धमकी; विद्यार्थी-शिक्षकांना सुरक्षित बाहेर काढले
कारगिल युद्धातही या विमानाने महत्त्वाची भूमिका बजावली. जलद वेग, चपळाई आणि त्वरित कार्यक्षमतेमुळे ते कमांडरांचा पहिला पर्याय राहिले. दशकानुदशके वैमानिकांना प्रशिक्षण देत असताना हे विमान आव्हानात्मक आणि कौशल्य सिद्ध करणारे ठरले. मिग-21 ने केवळ युद्धक्षेत्रातच नव्हे तर स्वदेशी विमाननिर्मिती व तांत्रिक क्षमतांच्या वृद्धीतही हातभार लावला. त्यामुळे भारतीय एरोस्पेस उद्योगाला नव्या दिशा मिळाल्या. आता मिग-21 ची जागा देशी तेजस LCA मार्क 1A घेणार आहे. यामुळे नवे पिढीचे लढाऊ विमान वायुदलात दाखल होऊन भारताच्या हवाई शक्तीला अधिक बळकटी देईल. मिग-21 सेवानिवृत्तीने एका अभिमानास्पद आणि तेजस्वी अध्यायाचा शेवट होत असून, त्याची परंपरा भारतीय वायुदलाच्या इतिहासात सदैव अजरामर राहील.