Ganesh Chaturthi 2025: गणेश चतुर्थी म्हटलं की भक्तिभाव, सजावट, भजन-कीर्तन आणि एकत्र येणं हे तर आलंच, पण या सणाचं आणखी एक मोठं आकर्षण म्हणजे नैवेद्य थाळी. महाराष्ट्रात घराघरांत बाप्पाच्या पूजेसाठी दररोज वेगवेगळे पदार्थ बनवले जातात. या पदार्थांना केवळ चवच नाही तर शास्त्रानुसार धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्व देखील आहे.
नैवेद्य म्हणजे काय?
‘नैवेद्य’ हा शब्द संस्कृतमधून आलेला असून याचा अर्थ देवतेला अर्पण केलेलं अन्न. गणपतीला प्रथम नैवेद्य दाखवला जातो आणि त्यानंतर तो प्रसाद म्हणून सर्वांनी ग्रहण केला जातो. पूर्वी हे अन्न केळ्याच्या पानावर वाढण्याची पद्धत होती. त्यामुळे स्वच्छता, पर्यावरणपूरकता आणि परंपरा एकत्र जपली जात असे.
हेही वाचा: Ganesh Chaturthi 2025: गणेश पूजन करताना विसरू नका ‘हे’ खास नियम; जाणून घ्या शास्त्र काय सांगते
महाराष्ट्रीयन नैवेद्य थाळीतील खास पदार्थ
1. पुरणपोळी: बाप्पाशी जोडलेलं सर्वात लोकप्रिय गोड पदार्थ म्हणजे पुरणपोळी. चण्याच्या डाळीचं आणि गुळाचं सारण असलेली ही पोळी तुपासोबत खाल्ली की समाधान मिळतं.
2. वारण-भात: साधा पण पौष्टिक असा हा पदार्थ गणेशभक्तांच्या थाळीत हमखास असतो. तुरीच्या डाळीचं वरण, भात आणि तुपाचा एक चमचा, इतकं साधं पण अतिशय समाधान देणारं जेवण.
3. कुरडई: कुरकुरीत पदार्थाशिवाय थाळी अपूर्ण मानली जाते. भगर, भात किंवा गव्हाच्या पिठापासून बनवलेली ही वळणदार कुरडई गणपती थाळीतील आकर्षण आहे.
4. गुळवणी: तुपात भाजलेल्या मसाल्यांमध्ये बनवलेली गुळाची पातळ चटणी. ही गोडसर गुळवणी पुरणपोळीबरोबर खाल्ली जाते किंवा दुधात मिसळूनही सेवन केली जाते.
5. कटाची आमटी: पुरणपोळी करताना उरलेल्या डाळीच्या पाण्यापासून ही आमटी बनवली जाते. त्यात मिरच्या, कढीपत्ता, मोहरी यांचा फोडणीचा तडका दिला की जबरदस्त चव येते.
हेही वाचा: Ganesh Chaturthi Wishes 2025: गणपती बाप्पा मोरया! गणेश चतुर्थी निमित्त प्रियजनांना पाठवा 'या' खास शुभेच्छा
6. अळूवडी: कोलोकेसिया (अळू) पानांवर मसालेदार बेसन लावून गुंडाळून वाफवलेला हा स्नॅक. तुकडे करून त्यावर तडका दिला की अतिशय चविष्ट लागतो.
7. मसवडी: बेसन आणि खोबरं, शेंगदाणे, तीळ यांचं सारण लावून केलेली ही गुंडाळी वाफवून छोटे तुकडे करून वाढली जाते. हा पारंपरिक स्नॅक आजही अनेक घरांत खास बनवला जातो.
8. कोथिंबीर वडी: बेसन, कोथिंबीर आणि मसाले यांचं मिश्रण वाफवून त्याचे चौकोनी तुकडे तळून घेतले जातात. पावसाळ्यातील हा आवडता पदार्थ गणेशोत्सवात विशेष ठरतो.
9. उकडीचे मोदक: गणपती बाप्पाचे सर्वात लाडके गोड पदार्थ म्हणजे मोदक. गुळ-खोबरं-एवढीचं सारण, वेलचीची चव आणि भाताच्या पिठाचं आवरण. वाफवलेले हे मोदक नैवेद्य थाळीतील मुकुटमणी आहेत.
10. भजी: कांदा, मिरची आणि बेसनाचं मिश्रण करून लहान गोळ्यांच्या आकारात तळलेले हे भजी. साधे पण चवदार!
हेही वाचा: Ganesh Chaturthi 2025: ‘सुखकर्ता दुःखहर्ता’ म्हणताना तुम्हीही चुका करता का? जाणून घ्या गणेश आरतीतील 'या' सर्वात कॉमन चुका
आजच्या काळातला बदल
पूर्वी जे पदार्थ हाताने बनवले जात, आज ते तयार स्वरूपात सहज उपलब्ध असतात. मात्र गणेशोत्सवात घरच्या घरी बनवलेले नैवेद्याचे पदार्थच खरी ऊब देतात.
श्रद्धा, परंपरा आणि खाद्यसंस्कृती यांचा सुरेख संगम म्हणजे गणेशोत्सवाची नैवेद्य थाळी.
॥ गणपती बाप्पा मोरया ॥