RBI New Cheque Payment Rules : रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (आरबीआय) ने चेकद्वारे पेमेंट करणाऱ्या कोट्यवधी बँक ग्राहकांना दिलासा दिला आहे. सध्या चेकद्वारे पेमेंट केल्यावर खात्यात पैसे येण्यासाठी 2 ते 3 दिवस लागतात. पण आता ते फक्त काही तासांत होईल. आरबीआयने चेक पेमेंटचे नियम आणि प्रक्रिया बदलली आहे. हे नवीन नियम 4 ऑक्टोबर 2025 पासून लागू होतील. म्हणजेच दसऱ्यानंतर आणि दिवाळीपूर्वी, कोट्यावधी बँक ग्राहकांना चेकद्वारे पेमेंट करण्यासाठी आणि प्राप्त करण्यासाठी तीन दिवसांऐवजी फक्त काही तास लागतील. म्हणजेच, चेक बँकेत जमा केल्याच्या दिवशीच पैसे खात्यात येतील. म्हणजेच, आता त्यासाठी 3 दिवस लागणार नाहीत. हे काम आता काही तासांत होत असल्याने चेकचे पैसे काही तासांत मिळतील.
आता चेक क्लिअर करण्यासाठी किती वेळ लागतो?
सध्या, चेक क्लिअर होण्यासाठी T+1 म्हणजेच पुढील कामकाजाचा दिवस लागतो. जर चेक दुसऱ्या बँकेचा असेल तर तीन दिवस लागू शकतात. आता ही प्रणाली दिवसांऐवजी काही तासांपर्यंत कमी केली जाईल.
हेही वाचा - Money Transfer : ग्राहकांना मोठा धक्का... SBI ने शुल्क वाढवले, Online Payment महाग होणार!
काय बदल होईल?
सध्या, चेक ट्रंकेशन सिस्टम (CTS) मध्ये, चेक बॅचमध्ये प्रक्रिया केले जातात, ज्यामध्ये क्लिअरिंगला एक ते दोन दिवस लागतात. नवीन सिस्टममध्ये, चेक स्कॅन केला जाईल आणि इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात त्वरित पाठवला जाईल आणि दिवसभर सतत प्रक्रिया केली जाईल (कंटिन्युअस क्लिअरिंग). म्हणजेच, बँकिंग वेळेत चेक क्लिअरिंग सतत चालू राहील.
CTS म्हणजे काय?
CTS ही एक इलेक्ट्रॉनिक प्रणाली आहे, ज्यामध्ये चेकची प्रत (भौतिक प्रत) बाळगण्याची आवश्यकता नाही. त्याऐवजी, चेकची प्रतिमा (इमेज) आणि तपशील इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने पैसे देणाऱ्या बँकेला पाठवले जातात. यामुळे प्रक्रिया वेगवान होते आणि फसवणूक होण्याची शक्यता देखील कमी होते.
ही प्रणाली दोन टप्प्यात लागू केली जाईल
आरबीआयने सांगितले की, हा बदल दोन टप्प्यात लागू केला जाईल. पहिला टप्पा 4 ऑक्टोबर 2025 ते 2 जानेवारी 2026 पर्यंत चालेल. या कालावधीत, बँकांना संध्याकाळी 7 वाजेपर्यंत प्राप्त झालेले सर्व धनादेश पडताळावे लागतील (सकारात्मक किंवा नकारात्मक). जर बँकेने वेळेवर पडताळणी केली नाही, तर धनादेश स्वीकारला जाईल आणि तो सेटलमेंटच्या मोजणीत समाविष्ट केला जाईल.
दुसरा टप्पा 3 जानेवारी 2026 पासून सुरू होईल. यामध्ये, नियम अधिक कडक होतील. प्रत्येक धनादेशाची पडताळणी तो मिळाल्यापासून ३ तासांच्या आत करावी लागेल. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या बँकेला सकाळी 10 ते 11 च्या दरम्यान धनादेश मिळाला तर, त्यांना त्याची दुपारी 2 वाजेपर्यंत पडताळणी करावी लागेल. जर या वेळेच्या मर्यादेत पडताळणी केली गेली नाही तर, तो स्वीकारला गेला, असे मानले जाईल.
ग्राहकांना काय फायदा होईल?
नवीन नियमानुसार, प्रक्रिया पूर्ण होताच, धनादेश सादर करणारी बँक ग्राहकांना त्वरित पेमेंट जारी करेल. सर्व सुरक्षा तपासणी पूर्ण झाल्यास, हे पेमेंट सेटलमेंटच्या एका तासाच्या आत केले जाईल. म्हणजेच, जर तुम्ही सकाळी चेक जमा केला तर त्याच दुपारी किंवा संध्याकाळपर्यंत पैसे तुमच्या बँक खात्यात येण्याची शक्यता आहे.
बँकेला काय करावे लागेल?
आरबीआयने सर्व बँकांना या बदलाची संपूर्ण माहिती त्यांच्या ग्राहकांना देण्याचे निर्देश दिले आहेत. तसेच, त्यांना त्यांच्या तांत्रिक आणि ऑपरेशनल प्रक्रिया तयार ठेवाव्या लागतील. जेणेकरून, चेक क्लिअरिंगचे काम देय तारखेपासून सतत करता येईल.
हेही वाचा - देशातील सरकारी बँकांनी कमवला जबरदस्त नफा! फक्त 3 महिन्यांत गाठला 44,218 कोटींचा टप्पा