Mental Health: दररोज पहाटे 3 ते 5 दरम्यान जाग येते? जाणून घ्या शरीर देत असलेला खास सिग्नल

Mental Health: आपल्याला रोजच्याच वेळी पहाटे 3 ते 5 वाजता झोपेतून उठावे लागते का? हे केवळ योगायोग नसून आपल्या शरीरातील अंतर्गत घड्याळ, जीवनशैली आणि मानसिक स्थिती यांच्याशी जोडलेले असू शकते. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, हा प्रकार आपल्या स्लीप सायकलमधील बदल, वाढलेला ताण आणि हार्मोन्सच्या असंतुलनामुळे होतो.

आपल्या शरीरात एक नैसर्गिक 24 तासांची लय असते, ज्याला 'सर्कॅडियन रिदम' म्हटले जाते. ही लय शरीरातील तापमान, हार्मोनचे स्रवण आणि झोप-जागरणाची प्रक्रिया नियंत्रित करते. पहाटे 2 ते 5 वाजण्याच्या दरम्यान, शरीर हळूहळू जागे करण्यासाठी "कोर्टिसोल" नावाचा हार्मोन तयार करू लागते. पण जर आपण ताणाखाली असाल, तर कोर्टिसोलचे प्रमाण अचानक वाढते आणि त्यामुळे अलार्म वाजण्याआधीच जाग येते.

ताणाचा झोपेवर परिणाम
दीर्घकाळ टिकणारा मानसिक ताण केवळ मनःस्थिती बिघडवत नाही, तर झोपेवरही थेट परिणाम करतो. ताणामुळे मेंदू सतत "हाय अलर्ट" मोडमध्ये असतो. अशावेळी गाढ झोपेत असतानाही शरीर संभाव्य धोका असल्याची चुकीची सिग्नल मेंदूकडे पाठवते आणि आपली झोप तुटते. विशेषतः पहाटेचे तास हे गाढ झोपेचे शिखर मानले जातात, त्यामुळे त्या वेळेत जाग येण्याची शक्यता जास्त असते.

झोप सुधारण्यासाठी काय करावे?

1. झोपेचा नमुना ओळखा
   आपल्या झोपेच्या वेळा आणि व्यत्यय नोंदवण्यासाठी डायरी किंवा मोबाइल अॅपचा वापर करा. यामुळे कारणे ओळखणे सोपे होईल.

2. स्क्रीनपासून दूर रहा
   झोपण्यापूर्वी किमान १ तास फोन, टीव्ही किंवा लॅपटॉपचा वापर टाळा. स्क्रीनमधील निळा प्रकाश मेंदूला "अजून दिवस आहे" असा सिग्नल देतो, ज्यामुळे झोप उशिरा लागते.

3. कॅफिन आणि अल्कोहोल टाळा
   कॉफी, चहा किंवा एनर्जी ड्रिंक तसेच अल्कोहोल झोपेच्या REM टप्प्यावर परिणाम करतात. त्यामुळे रात्री यांचे सेवन टाळावे.

4. ताण कमी करा
   दिवसभरात ध्यान, खोल श्वास घेण्याचे व्यायाम, चालणे किंवा हलका व्यायाम केल्याने ताण कमी होतो. याचा थेट परिणाम झोपेच्या गुणवत्तेवर होतो.

5. नियमित वेळापत्रक ठेवा
   रोज एकाच वेळी झोपायला जाणे आणि उठणे, शरीराला ठराविक लय देऊन झोपेचा दर्जा सुधारते.

जर दररोज पहाटे 3 ते 5 वाजता जाग येत असेल, तर हे आपल्या शरीराकडून मिळणारे इशारे असू शकतात. ताण, चुकीची जीवनशैली किंवा असंतुलित झोपेचा वेळ हे यामागील प्रमुख घटक आहेत. या लक्षणांकडे दुर्लक्ष न करता वेळेवर बदल केल्यास गाढ आणि निरोगी झोप पुन्हा मिळवता येऊ शकते.
 

(Disclaimer : ही माहिती केवळ सामान्य ज्ञानासाठी प्रदान केली आहे. जय महाराष्ट्र या माहितीची कोणतीही हमी देत नाही. आरोग्यविषयक कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी तज्ज्ञ किंवा डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.)