Child Nutrition Guidence for Parents : लहान बाळापासून ते मुलांच्या संपूर्ण वाढच्या वयामध्ये पोषण खूप महत्त्वाचे असते. नुकत्याच जन्मलेल्या बाळाला स्तनपान देण्यापासून ते पौगंडावस्था संपेपर्यंतचा त्यांचा प्रवास अत्यंत महत्त्वाचा असतो. त्यांच्या बदलत्या गरजांनुसार त्यांना पुरेसे पोषण मिळत होते की नाही, यावर मुलांचा शारीरिक, मानसिक आणि बौद्धिक विकास अवलंबून असतो. मुलांच्या शारीरिक आणि मानसिक विकासात कुपोषण हा सर्वात मोठा अडथळा बनतो. तज्ज्ञांच्या मते, 'मुलांमध्ये स्वतःहून योग्य ते खाण्याविषयीची समज विकसित झालेली नसताना पालकांनी त्यांच्या मुलांच्या आरोग्याची विशेष काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. वेगवेगळ्या वयोगटात पोषणाच्या गरजा मोठ्या प्रमाणात बदलतात, ज्या मुलांच्या मानसिक आणि शारीरिक बदलांनुसार असतात.
नुकत्याच जन्मलेल्या बाळासाठी स्तनपान महत्त्वाचे आहे
जागतिक आरोग्य संघटनेने सहा महिन्यांपर्यंतच्या मुलाला फक्त आईचे दूध देण्याची शिफारस केली आहे. सहा ते बारा महिन्यांच्या मुलाला खनिजे आणि जीवनसत्त्वे (minerals and vitamines) यांसारखे भरपूर पोषक तत्त्वे आवश्यक असतात. याच काळात, त्यांना फॉर्म्युला मिल्क आणि इतर अन्नपदार्थांसह स्तनपान देणेही आवश्यक आहे. या वयात मुलाला खालील पोषक तत्त्वांची आवश्यकता असते:
- वाढीसाठी प्रथिने
- मेंदूच्या चांगल्या विकासासाठी निरोगी चरबी
- हाडांच्या विकासासाठी व्हिटॅमिन डी आणि कॅल्शियम
- सहा महिन्यांच्या आसपासच्या मुलांना घन पदार्थ, मॅश केलेले फळे आणि भाज्या आणि लोहयुक्त धान्यांपासून आरोग्यदायी पद्धतीने तयार केलेले पदार्थ देणे सुरू करावे.
हेही वाचा - Parenting Tips : तुमच्या मुलाला स्टेजवर बोलण्याची भीती वाटते? या 5 टिप्समुळे त्याचा आत्मविश्वास वाढेल
मुलांना अन्नाशी मैत्री करायला शिकवा
एक ते तीन वर्षांच्या मुलांच्या पौष्टिक गरजा त्यांच्या वाढीवर आणि उर्जेच्या गरजेवर आधारित असतात. या वयात, मुलांना दररोज सुमारे 1000 ते 1400 कॅलरीजची आवश्यकता असते. तीन वर्षांच्या वयापर्यंत, मुले भरपूर खायला लागतात आणि हळूहळू त्यांच्या खाण्याच्या सवयी विकसित होऊ लागतात. जर बाळ आतापर्यंत निरोगी पदार्थ खात नसेल, तर त्याला ते खायला देण्याचा प्रयत्न करा. जबरदस्तीने खाऊ घालणे टाळा. जर तुम्हाला मुलाला नवीन भाजी किंवा फळ खाऊ घालायचे असेल तर, धीर धरा. लहान भागांनी सुरुवात करा. मुलाला चव आवडताच तो खायला सुरुवात करेल. या वयातील मुलांसाठी इतर पोषक तत्वांसह निरोगी चरबी देखील महत्वाची आहे.
- लोहाची गरज पूर्ण करण्यासाठी त्यांना मजबूत धान्ये, मांस आणि शेंगा द्या.
- हाडांच्या विकासासाठी पुरेशा प्रमाणात दूध आणि इतर दुग्धजन्य पदार्थ आहारात समाविष्ट करा.
- लहान मुलांना एवोकॅडो आणि संपूर्ण दूध यांसारख्या गोष्टी द्या.
- त्यांच्या आहारात विविधता आणा.
किशोरवयीन मुलांना पुरेशा पोषणाची आवश्यकता असते
किशोरवयीन वयापर्यंत म्हणजेच 13 ते 18 वर्षांपर्यंत, मुले मानसिकदृष्ट्या पुरेशी विकसित होतात. या वयाच्या मुलांना योग्य आहार आणि पोषणाचे महत्त्व समजावून सांगावे. जलद शारीरिक विकासामुळे या वयात पोषणाच्या गरजा खूप महत्त्वाच्या असतात. या काळात, किशोरवयीन मुलांना संतुलित आहाराची आवश्यकता असते, ज्यामध्ये प्रथिने, कर्बोदके, चरबी, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे पुरेशा प्रमाणात असतात.
- या वयात हाडांच्या विकासासाठी कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन डी आवश्यक असतात.
- या वयात मुलींना मासिक पाळी सुरू होते आणि त्यांच्या शरीराची लोहाची आवश्यकतादेखील वाढते.
- त्यांना पुरेशा प्रमाणात प्रथिने देखील आवश्यक असतात, जी स्नायूंच्या दुरुस्ती आणि वाढीस मदत करते.
आंगणवाडी किंवा प्री-स्कूलसाठी तयारी
चार ते पाच वर्षांच्या वयात, मूल उर्जेने परिपूर्ण असते. अशा परिस्थितीत, त्याच्या शारीरिक आणि मानसिक विकासासाठी आवश्यक असलेली पोषक तत्त्वे त्याच्या आहारात मिळत राहतील, याची काळजी घेतली पाहिजे. चार ते पाच वर्षांच्या मुलांचे शरीर वेगाने विकसित होत असते. त्यांच्यासाठी विविध प्रकारची पोषक तत्त्वे खूप महत्वाची असतात.
- प्रथिनांसाठी, त्यांच्या आहारात पातळ मांस, अंडी, शेंगा आणि दूध समाविष्ट करा.
- योग्य पचनासाठी फायबर आवश्यक आहे. यासाठी, भाज्या, फळे आणि संपूर्ण धान्ये त्यांच्या नियमित आहाराचा भाग बनवा.
- व्हिटॅमिन डीशी तडजोड करू नका. हाडांच्या चांगल्या आरोग्यासाठी ते आवश्यक आहे.
सहा वर्षापासून पौगंडावस्थेपर्यंत
सहा ते बारा वर्षांच्या शाळेत जाणाऱ्या मुलांसाठी निरोगी आणि पौष्टिक नाश्ता आवश्यक आहे; जेणेकरून, त्यांच्या शरीराला आणि मेंदूला पुरेशी ऊर्जा मिळेल. या वयातील मुलांचा वाढीचा दर स्थिर परंतु, मंद असतो आणि त्यांना दिवसातून किमान 4-5 वेळा खाण्याची आवश्यकता असते.
- हाडांच्या विकासासाठी, त्यांना कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन-डी समृद्ध अन्न भरपूर प्रमाणात द्या. कॅल्शियमसाठी, दूध, दही, चीज, हिरव्या पालेभाज्या आणि कॅल्शियमयुक्त धान्ये, फळे, दुग्धजन्य पदार्थ दिले जाऊ शकतात. व्हिटॅमिन-डी साठी, फॅटी मासे, अंड्याचा पिवळा भाग, मशरूम आणि फोर्टिफाइड दूध आणि दही द्या.
- वाढत्या मुलींसाठी, या वयात लोहयुक्त पदार्थांचे सेवन करणे खूप महत्वाचे आहे. डाळिंब, काळे हरभरे इत्यादी लोहाचे चांगले स्रोत आहेत.
- मेंदूच्या चांगल्या विकासासाठी आणि चांगल्या मानसिक आरोग्यासाठी, ओमेगा-3 फॅटी अॅसिडशी तडजोड करू नका. अळशीच्या बिया, चिया बिया आणि विशिष्ट प्रकारचे मासे त्याचे चांगले स्रोत आहेत.
- या वयात मुलाला निश्चित वेळी अन्न खाण्यास प्रोत्साहित करा. तसेच, मर्यादित प्रमाणात गोड पदार्थ खाण्यास द्यावेत.
मुलांसाठी किती पाणी आवश्यक आहे?
मानवी शरीरासाठी पाणी खूप महत्त्वाचे आहे. शरीराची असंख्य कार्ये पाण्यावर अवलंबून असतात. शरीराला प्रत्येक वयात वेगवेगळ्या प्रमाणात पाण्याची आवश्यकता असते. 0-6 महिन्यांच्या बाळांना आईच्या दुधातून किंवा फॉर्म्युला दुधातून पुरेसे द्रव मिळते, त्यांना सहसा पाणी देण्याची आवश्यकता नसते.
6-9 महिने : 100 मिलीलीटर
9-12 महिने :100-200 मिलीलीटर
1-3 वर्षे : 800-1000 मिलीलीटर
4-8 वर्षे : 1100-1200 मिलीलीटर
9-13 वर्षे :1600-1900 मिलीलीटर
14-18 वर्षे : 1900-2600 मिलीलीटर
हेही वाचा - Best Foods to Boost Memory: आठवड्यातून फक्त 2 अंडी खाल्याने वाढेल तुमची स्मरणशक्ती; फक्त 'या' पद्धतीने करा सेवन
(Diclaimer : ही माहिती केवळ सामान्य ज्ञानासाठी प्रदान केली आहे. जय महाराष्ट्र या माहितीची कोणतीही हमी देत नाही. आरोग्यविषयक कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी तज्ज्ञ किंवा डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.)